Autyzm – od potrzeb. Jestem wyjątkowy jak każdy.

Elastyczność to jedno z ważniejszych wyzwań, przed którymi stawiają nas dzieci. Szerzej… budowanie i utrzymywanie relacji pomiędzy ludźmi wymaga bycia elastycznym, choćby czasami. Wszyscy wiemy, jak trudno jest się dogadywać z osobą nieelastyczną, która nie chce zmienić swojego stanowiska. Mimo tego, uważam, że za często terapia skupia się na nakazach, zakazach i oczekiwaniu, że „obiekt” się dostosuje. Za mało poświęcamy uwagi na wspieranie i rozwój elastyczności. Pewnie, że chodzi o dzieci, ale będąc sztywnymi, zasadniczymi, skupionymi na swoich celach, nie pokazujemy, nie modelujemy, nie zachęcamy sobą, do bycia elastycznymi… Na wykładzie przyjrzymy się sztywnościom naszym i naszych dzieci. Popatrzymy na sztywność, a co daje nam możliwość bycia elastycznym?

Celem wystąpienia jest krótkie przedstawienie wyników badań prowadzonych w ramach stosunkowo młodej dyscypliny naukowej – neurobiologii sieci. Pozwalają one lepiej zrozumieć to, jak aktywność psychiczna rodzi się z dostrojonych interakcji pomiędzy różnymi obszarami mózgu. Dzięki opisowi i analizie funkcjonowania sieci neuronalnej wiemy, że układ i siła połączeń pomiędzy określonymi obszarami w mózgu każdego człowieka są swoiste i niepowtarzalne. Wiemy również, że konfiguracja połączeń w mózgu jest związana ze zdrowiem psychicznym. Nieprawidłowe powiązania występują między innymi w ADHD, depresji, schizofrenii oraz w autyzmie. Warto uwzględnić te fakty podczas planowania terapii i edukacji dzieci ze spektrum autyzmu. Podczas wystąpienia zostaną także omówione podstawowe założenia terapii niedyrektywnych oraz ich zgodność z niektórymi zasadami funkcjonowania mózgu. Większość z nich należy przestrzegać podczas prób nawiązania kontaktu z dzieckiem, inne warto wprowadzić po zakończeniu tego procesu. Sądzę, że podczas terapii i edukacji należy pamiętać zarówno o tym, co nasz mózg lubi, jak i o tym, czego nie cierpi, oraz znać przyczyny popełnianych przez niego błędów.

Nowoczesne wsparcie osób autystycznych i ich rodzin coraz bardziej odchodzi od prób narzucania normatywnych wzorców zachowań na rzecz wspierania indywidualnych potrzeb. W moim wystąpieniu pokażę różnice między szacunkiem dla jednostki a dyrektywnym przyjmowaniem perspektywy neurowiększości. Skoncentruję się na praktycznych strategiach, które umożliwiają budowanie zrozumienia, akceptacji i wsparcia osób autystycznych i ich rodzin, bez dążenia do zmiany ich tożsamości wynikającej z charakterystyki rozwoju. Zaprezentuję zasady współpracy a nie pracy z osobami autystycznymi oparte na empatii i uznaniu neuroróżnorodności, które pozwalają na rozwój w zgodzie z indywidualnymi możliwościami i potrzebami każdej osoby.

 Play Therapy – jako terapeutyczna odpowiedź na potrzeby dzieci  w spektrum autyzmu.

Szacunek dla godności dziecka poprzez niedyrektywność terapeuty oraz wyzwalanie w dziecku jego potencjału do rozwiązywania swoich problemów- są nieodłącznymi elementami procesu terapeutycznego dzieci. Jednym z innowacyjnych w Polsce podejść terapeutycznych jest Play Therapy. Ten holistyczny i integracyjny sposób terapii dzieci i młodzieży został zapoczątkowany przez Carla Rogersa i jego terapii skoncentrowanej na kliencie. Zainspirowana jego pracą Virginia Axline zaadoptowała to podejście do terapii dzieci tworząc zasady terapii niedyrektywnej. To podejście pozwala dzieciom w swobodny odkrywać i wyrażać siebie, eksplorować swoje emocje w bezpieczny sposób poprzez kreatywną zabawę. Odpowiednio skonstruowana przez terapeutę przestrzeń terapeutyczna zarówno ta psychologiczna, jak i fizyczna, wpływa na efektywność terapii dzieci i młodzieży. Terapia Play Therapy umożliwia dzieciom wyrażanie swoich emocji w sposób, który jest dla nich naturalny, komfortowy i dostępny w danej chwili rozwojowo. Zasady Play Therapy takie jak: akceptowanie dziecka takim jakie jest, podążanie za dzieckiem, odzwierciedlanie przez terapeutę  emocji dziecka zgodnie z możliwościami emocjonalnymi dziecka – tworzą idealne warunki do rozwoju poczucia własnej tożsamości dzieci i młodzieży. Play Therapy tworzy dla dzieci i młodzieży wyjątkową przestrzeń do odkrywania siebie z godnością dla swojej wyjątkowości.

Wykład będzie oferował uczestnikom głębsze zrozumienie Play Therapy jako narzędzia do odkrywania własnej tożsamości, wyrażania siebie. Poprzez prezentację studiów przypadku oraz specyfiki pracy terapeutycznej wyjątkowej dla każdego dziecka ale osadzonej w konkretnych, stałych i niezmiennych ramach Play Therapy uczestnicy będą mieli okazję dowiedzieć się, jak integrować terapię poprzez zabawę w praktyce terapeutycznej dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Towarzyszenie dziecku, które się złości to jedno z największych wyzwań rodziców i nauczycieli. Boimy się złości, nie akceptujemy jej, nauczono nas, że jest czymś niepożądanym. Złością łatwo się też zarazić, a wtedy przestajemy być wspierający i sami potrzebujemy się sobą zaopiekować. Żeby wspierać dziecko, doświadczające złości, warto poznać jej dynamikę, sens i funkcję. Złość jest elementem fizjologicznego wyposażenia wszystkich ludzi, niezależnie od ich neurotypu. Jednak wiedza o indywidualnych uwarunkowaniach konkretnego dziecka (o jego uwarunkowaniach sensorycznych i poznawczych oraz o preferowanych strategiach i mechanizmach regulacyjnych) może nas bardzo wesprzeć w identyfikowaniu potrzeb, które kryją się za dziecięcą złością. Opowiem także o sprzężeniach zwrotnych pomiędzy dzieckiem a opiekunami, które mogą doprowadzać do eskalacji i agresji, a także o tym, jak możemy im zapobiegać.

Kiedy dziecko w spektrum autyzmu potrzebuje wspomagania komunikacji? Po co wprowadzamy różne techniki i dlaczego tradycyjna terapia nastawiona na wywoływanie mowy to często za mało? Podczas wystąpienia poruszony zostanie temat wsparcia porozumiewania się przy użyciu AAC – komunikacji wspomagającej i alternatywnej. AAC to różnorodne metody, narzędzia i podejścia, które pozwalają na zastępowanie bądź wspomagania mówienia. W polskim dyskursie terapeutycznym zwykło się utożsamiać tę formę wsparcia z podejściem behawioralnym. Niniejsze wystąpienie ma na celu przedstawić, konkurencyjne do behawioralnego, podejście wspomaganego przekazu językowego. Prelegentka podzieli się własnymi doświadczeniami pracy jako terapeutka w obszarze komunikacji oraz zaprezentuje współczesny stan badań opisujących ww. podejście.

Diagnoza autyzmu niesie wiele emocji – ulgi lub niezgody, złości lub akceptacji, mieszanki różnych uczuć i próby uporania się z nimi. Teoria poliwagalna pomaga zrozumieć przeżywane emocje oraz odnaleźć drogę do znalezienia poczucia bezpieczeństwa w nowej sytuacji.Dla systemu rodzinnego diagnoza zaburzenia, stwarza szanse na budowanie nowej jakości komunikacji i relacji. Przed nauczycielami, a w szczególności specjalistami szkolnymi stoi niełatwe zadanie wsparcia nie tylko dziecka, ale także jego rodziców. Dziecko funkcjonuje w najważniejszym dla niego systemie rodzinnym, który stanowi sieć naczyń połączonych. Lepsze zrozumienie dynamiki rodziny, w której pojawił się autyzm, stwarza szanse na udzielenie skuteczniejszej pomocy neuroróżnorodnemu uczniowi. Zachowanie równowagi własnej oraz w systemie rodzinnym będzie kluczem do dobrostanu wszystkich. Czy jest to możliwe? Prelegentka podzieli się doświadczeniem w zakresie terapii rodzin oraz wiedzą dotyczącą teorii poliwagalnej, by pokazać możliwości rozwoju i korzystnej zmiany w obliczu diagnozy autyzmu.